Nga Rami Memushaj

Thonjëzat janë shenja grafike që tregojnë se fjalët ose fjalitë e mbyllura në to nuk janë të një natyre me tekstin. Në praktikën shqipe të shtypshkrimit përdoren dy lloje thonjëzash: të traditës (« ») dhe më të rejat ( ˵˶).

Këto të fundit mund të jenë dyshe ose njëshe. Kur në një tekst me citate, citime, ligjëratë të drejtë, tituj botimesh, emra ose emërtime të përveçme, ka edhe shpjegime të kuptimit të një fjale apo përkthimi i një fjale shqip, mund të përdoren dy palë thonjëzash: të traditës për të parat, kurse më të rejat për shpjegimet e kuptimeve apo përkthimet e fjalëve.

1. Thonjëzat përdoren në ligjëratën e drejtë dhe në citime për të veçuar fjalët që riprodhohen nga fjalët e autorit ose nga teksti ku janë futur (shih f.259-264).

2. Vihen në mes thonjëzash parullat kur jepen në tekst: Ndërkohë dje janë botuar lajme lidhur me shpërndarjen në Tiranë të trakteve që bënin thirrjen: « Të largohet mbreti nga Shqipëria ».

3. Mbyllen në thonjëza fjalë të përdorura me kuptim ironik: Sidoqoftë, çdo njeri e merr me mend se, në këtë rast, mjeshtri « u zu me presh në duar ».
Këta njerëz janë të vetëquajturit «ekspertë ». ! Shqiptarë dhe «ekspertë» !Po ekspertë në ç’degë? Në gjithë degët e botës, dhe në ca të tjera përveç të gjithëve. (F.Konica)

4. Mbyllen në thonjëza fjalë e shprehje që janë marrë prej dikujt për t’i dhënë më shumë forcë e vërtetësi a saktësi asaj që thuhet e në raste të tjera për ta bërë më të fortë polemikën: Me anë të një antiteze në mbyllje të skicës, kur ai flet për « horizonte të reja » e «botë ylberore», autori lë të kuptohet se shpëtimi i gruas shqiptare është çështje e së ardhmes…

5. Mbyllen në thonjëza pseudonimet dhe nofkat:

Për të kryer atentatin u ngarkua partizani me pseudonimin «Krokodili », i cili nuk ishte nga ai fshat.
Kush e di ç’qesëndi ka ndier Musa efendiu, kur e mësoi se e thërrisnin «Shtërg »!

6. Mbyllen në thonjëza emrat e përveçëm a sintagmat emërore që emërtojnë:

a) gazeta, revista, libra, vepra artistike: Në gusht të vitit 1884, kur doli numri i parë i revistës «Drita »-«Dituria» revista «Flamuri i Arbrit», që drejtohej nga arbëreshi Jeronim de Rada, bënte vitin e dytë të botimit. Duke lexuar romanin «Gjenerali i ushtrisë së vdekur », spikat më së miri përpjekja e autorit për të nxjerrë nga fakti kuptimin.

b) rrugë, shëtitore, sheshe, instituione kulturore-arsimore, ndërmarrje, anije, njësi të luftës etj,:

Pas pritjes në hotel «Rogner », të ftuarit bënë një shëtitje më këmbë në shëtitoren «Dëshmorët e Kombit ». Të shtunën në stadiumin kombëtar «Qemal Stafa» u ndeshën «Partizani» dhe «Teuta». Përkujtohen betejat heroike të batalioneve partizane «Thoma Lula», «Thanas Ziko» e «Lefter Talo» dhe të njësive të tjera të kësaj brigade që lindi midis krismave.

c) markat e produkteve të ndryshme, si të cigareve, pijeve, makinave etj.:
Ishte një paketë e bardhë me cigare «Diamant» të mbështjella me kristaf dhe të hekurosura. Një makinë tip «Tojota » ndaloi para hotelit dhe prej saj zbritën dy të panjohur.

d) emra konvencionalë, sidomos të sferës ushtarake:
Planet «Zjarr » dhe «Shpella sekrete» ishin përgatitur me kujdes nga « Furtuna» përpara se të «arratisej».

e) tituj, urdhëra, medalje:
Për punën e palodhur në edukimin e brezit të ri iu dha urdhri «Naim Frashëri» i Klasës II. Veprat e autorëve që u nderuan me çmimet e Republikës e me titujt e lartë «Artist i Popullit», «Skulptor i Popullit», etj, janë të lidhura pazgjidhmërisht me gjeninë krijuese të popullit.

7. Në vepra shkencore vihet në thonjëza përkthimi a shpjegimi i një fjale të huaj ose përkthimi në gjuhë të huaja i një fjale të shqipes. Fjala kustodhi ˵roje˶ nuk mund të merret si një indic për burim prej arbërishtes së Italisë, sepse ajo ka qenë edhe e greqishtes së koinesë. (E. Çabej) Në veprën e Bogdanit hasen edhe nja dy emra të tjerë me burim foljor, si: ˵scienza, krahas të ditunë ˵instructio˶ dhe të paditunë ˵ignoranza˶…

(Shkëputur nga libri “Shqipja standarde-Si ta flasim dhe ta shkruajmë nga autori Rami Memushaj)
Përgatiti: ObserverKult