Pak më shumë se një dekadë më parë, plot bujë studiuesit:Kishin shëruar një pacient të sëmurë me virusin HIV. I njohur si “Pacienti i Berlinit”, Timoti Rej Braun kishte nevojë për një transplant të palcës së kockave për t’u kuruar nga leuçemia akute mieloide.

Mjekët e bënë këtë duke përdorur qelizat staminale nga një dhurues me imunitet ndaj HIV të bazuar në gjenet e tij. Dhe funksionoi:Braun u shërua nga leuçemia, por edhe nga HIV. Më së afërmi, në vitin 2019, një pacient i dytë, që këtë herë po trajtohet për limfomën Hodgkin, u shërua në mënyrë të ngjashme në Londër.

Megjithëse këto janë historitë më të famshme ku pacientët janë shëruar nga HIV, trajtimet që iu nënshtruan ata përfaqësojnë një nga mundësitë mes shumë të rejave për trajtimin e virusit. Dhe kjo është njëra nga ato më pak të zbatueshmet. Kjo pasi është shumë invazive dhe tepër e rrezikshme të kryhet një transplant i palcës së kockave tek dikush që nuk ka një tumor që kërkon aplikimin e një procedure të tillë, sidomos duke marrë parasysh shumicën e pacientëve me HIV.

Në fakt, një pacient me terapi antiretrovirale, ART, ka sot të njëjtën jetëgjatësi sa një person pa HIV. Qasje të tjera të reja janë shumë premtime për një trajtim më efektiv, dhe me gjasë edhe për kurimin e HIV-it. Kjo është veçanërisht e rëndësishme, pasi jo çdo pacient reagon mirë ndaj terapisë antiretrovirale, përfshirë ata që vuajnë efektet anësore të forta si humbja e kockave dhe rënia në peshë, si dhe nga probleme të mëlçisë, veshkave apo zemrës.

“Me terapi antiretrovirale pacientit i kërkohet të marrë gjithë ato barna çdo ditë për pjesën tjetër të jetës së tij”- thotë Rajan Meknamara, virolog në Universitetin e Karolinës së Veriut, SHBA. Arsyeja se përse HIV është shumë i vështirë për t’u mposhtur, ka të bëjë me mënyrën se si virusi mund të fshihet në trup.

Kur ai sulmon, përfshihet në ADN-në e qelizës, në gjenomën e tij. Nga atje, ai merr nën kontroll punën e brendshme të qelizës për të shumuar vetveten, duke prodhuar më shumë virione të HIV-it, të cilat do të vazhdojnë të sulmojnë më shumë qeliza.

Pikërisht ato mund të ndërhyjnë tek ilaçet antiretrovirale, duke bllokuar pjesë të caktuara të këtij procesi. Por ndonjëherë HIV përfshihet në gjenomë dhe thjesht pret aty. Atje në fshehtësi, ai është i sigurt nga sistemi imunitar, por edhe nga ilaçet antiretrovirale.

Një strategji e re për ta shmangur këtë, përfshin nxjerrjen nga skutat të viruseve të tilla. Në vitin 2020, studiuesit arritën ta bëjnë këtë tek minjtë dhe tek majmunët makakë në laborator. Duke i trajtuar kafshët me një molekulë të vogël të quajtur AZD5582, ato mund të nxjerrin në pah rrugët qelizore që aktivizojnë virusin, duke e bërë atë të dukshëm për anti-retroviralët.

Aktualisht janë duke u zhvilluar të paktën 3 prova klinike tek njerëzit për të testuar efektivitetin e agjentëve të tillë. Kjo është një qasje më elegante sesa transplantimi i palcës së kockave që shëroi pacientin e Berlinit dhe atë të Londrës.

Një qasje tjetër – e cila është ndoshta e mundshme teorikisht, por ende jo praktikisht – është përdorimi i mjeteve të redaktimit të gjenit CRISPR, për të redaktuar gjenet e HIV-it jashtë gjenomit. Deri më tani studimet mbi këtë janë kryer vetëm tek minjtë.

Por nëse redaktimet e gjeneve që ndodhin në vende të padëshiruara (të njohura si efekte jashtë qëllimit) mund të mbahen në një minimum të sigurt, kjo teknikë mund të përdoret një ditë tek njerëzit. Ndoshta rruga më premtuese nga të gjitha në hulumtimet mbi HIV, thotë McNamara, është ajo e antitrupave neutralizues.

Këto shfaqen natyrshëm në sistemin imunitar të një pjese të vogël të pacientëve me HIV, infeksioni i të cilëve nuk kalon kurrë në AIDS. Studiuesit po studiojnë se si t’i shfrytëzojnë ato për të trajtuar pacientë të tjerë. HIV është i prirur për mutacione, gjë që e lejon atë ta pengojë veprimin e sistemit imunitar – dhe ilaçet retrovirale – të godasin versione specifike të virusit.

Për shumicën e pacientëve me HIV, kjo do të thotë se sistemi i tyre imunitar është gjithmonë në hiper aktivitet, duke luftuar për të shmangur një objektiv të lëvizshëm. “Është një luftë pa ndërprerje midis virusit dhe sistemit imunitar”- thotë Meknamara.

Por disa pacientë kanë një lloj të veçantë të antitrupave që është vazhdimisht efektiv. “Kur është fjala për antitrupat shumë neutralizues, virusi nuk është asnjëherë në gjendje të fitojë. Ato kryejnë shumimin e tyre”-thekson Meknamara.

Disa studiues tani po shqyrtojnë mënyrën se si mund të përdoren ato për të trajtuar dhe parandaluar HIV, ndërsa të tjerët po vëzhgojnë se si një kombinim i antitrupave neutralizues dhe jo-neutralizues mund të ketë edhe një efektshmëri kundër qelizave të fshehura.

Pra, sa afër jemi ndaj një kure për HIV? “Nëse do të më kishit pyetur 10 vjet më parë, mund të kisha thënë kurrë. Por 10 vitet e fundit kam ndryshuar pikëpamjen time. Në fakt mendoj se do të shohim një kurë që në fund të kësaj dekade”- thotë Meknamara. / DiscoverMagazine – Bota.al