Si një dashamirëse e historianit dhe autorit të mirënjohur izraelit Yuval Noah Harari më tërhiqnin gjithnjë vëmendje qëndrimet e tij mbi inteligjencën artificiale (AI) e sidomos paralajmërimi se ajo ‘rrezikon mundësinë e kolapsit të shoqërisë’.

Çfarë është inteligjenca artificiale?

Në thelb, inteligjenca artificiale ka të bëjë me ndërtimin e makinerive që mund të mendojnë dhe veprojnë në mënyrë inteligjente dhe përfshin mjete të tilla si algoritmet e kërkimit të Google ose mekanizma që bëjnë të mundur makinat që ecin vet për shembull. Ndërsa shumica e aplikacioneve aktuale përdoren për të ndikuar pozitivisht njerëzimin, çdo mjet i fuqishëm mund të përdoret për qëllime të dëmshme kur bie në duart e gabuara. Sot, ne kemi arritur AI të aplikuar—AI që kryen një detyrë të ngushtë si njohja e fytyrës, përpunimi i gjuhës natyrore ose kërkimet në internet. Në fund të fundit, ekspertët në këtë fushë po punojnë për të arritur në AI më të përgjithësuar, ku sistemet mund të përballojnë çdo detyrë që njerëzit inteligjentë mund të kryejnë, dhe ka shumë të ngjarë të na mundin në secilën prej tyre.

Sipas Hararit, revolucionet e fundit teknologjike kanë përkeqësuar pabarazitë sociale dhe kanë çuar në trazira politike. Në një intervistë për ABC News në mars, ai tha se ankthi është “asgjë” në krahasim me atë që mund ta presë shoqërinë në vitet e ardhshme.

E këtu ankthi im rritet…

Rritet dhe përforcohet kur shoh fotot e arrestimit të Donald Trump që për një moment i besuam të gjithë…rritet kur shoh fotot e Papa Françeskut të veshur me Moncler, apo kur dëgjoj ‘këngë’ me tekste të pabesueshme nga një prej artistëve të mi të preferuar, Drake. Të gjitha me AI.

Imagjinoni një shoqëri ku shumica e historive, këngëve dhe imazheve krijohen nga një inteligjencë jo njerëzore, që kupton se si të manipulojë emocionet tona.

‘Fantazma’ e A.I. e ka përndjekur njerëzimin që nga mesi i shekullit të 20-të, megjithatë deri vonë ka mbetur një perspektivë e largët, diçka që i përket më shumë fantashkencës sesa debateve serioze shkencore dhe politike. Është e vështirë për mendjet tona njerëzore të kuptojnë aftësitë e reja të GPT-4 dhe mjeteve të ngjashme, dhe është edhe më e vështirë të kuptojmë shpejtësinë eksponenciale me të cilën këto mjete po zhvillojnë aftësi më të avancuara dhe më të fuqishme. Por shumica e aftësive kryesore përbëhen nga një gjë: aftësia për të manipuluar dhe gjeneruar gjuhën, qoftë me fjalë, tinguj apo imazhe.

Çfarë do të thotë për mua të jetoj në një botë ku një përqindje e madhe e melodive, imazheve, ligjeve, politikave dhe mjeteve janë të formësuara nga inteligjenca artificiale, e cila di të shfrytëzojë me efikasitet mbinjerëzor dobësitë, paragjykimet dhe varësitë e njeriut. Në lojëra si shahu, asnjë njeri nuk mund të shpresojë të mundë një kompjuter. Çfarë ndodh kur e njëjta gjë ndodh në art, politikë apo fe?

Disa nga rreziqet më të mëdha që na vijnë sot nga AI përfshijnë çështje të tilla si siguria fizike, automatizimi i punës, privatësia e konsumatorit, programimi i njëanshëm dhe i pavërtetë, siguria dixhitale/financiare, barazia, interaktiviteti mes njerëzve dhe rregullimi i paqartë ligjor.

Automatizimi i punës në përgjithësi shihet si shqetësimi më i menjëhershëm. Nuk është më çështja nëse AI do të zëvendësojë disa lloje të punës, por deri në çfarë shkalle. Sipas një studimi të Institutit Brookings të vitit 2019, 36 milionë njerëz punojnë në punë me “ekspozim të lartë” ndaj automatizimit, që do të thotë se së paku 70 për qind e detyrave të tyre do të kryhen duke përdorur AI.

Një nga shqetësimet më të mëdha që citojnë ekspertët është rreth privatësisë së të dhënave të konsumatorit e sigurisë. Shumë kompani tashmë i shmangin shkeljet e privatësisë së të dhënave me praktikat e tyre të grumbullimit dhe përdorimit, dhe ekspertët shqetësohen se kjo mund të rritet ndërsa ne fillojmë të përdorim më shumë AI. Një shqetësim tjetër madhor është se aktualisht ka pak rregullore mbi AI (në përgjithësi, ose rreth privatësisë së të dhënave) në nivel kombëtar ose ndërkombëtar. BE-ja prezantoi “Aktin e AI” në prill 2021 për të rregulluar sistemet e AI të konsideruara me rrezik; megjithatë akti ende nuk është miratuar.

Është një mit i zakonshëm që duke qenë se AI është një sistem kompjuterik, ai është në thelb i paanshëm. Megjithatë, kjo është e pavërtetë. AI është po aq e paanshme sa të dhënat dhe njerëzit që trajnojnë programet. Pra, nëse të dhënat janë të pavërteta, të paanshme ose të njëanshme në çfarëdo mënyre, AI rezulton do të jetë gjithashtu e njëanshme dhe e pavërtetë.

Ka shqetësime për sigurinë fizike. Në vitin 2018, një makinë vetë-drejtuese e përdorur nga kompania Uber goditi dhe vrau një këmbësor në një aksident me makinë. Përtej këtij skenari, ka të tjerë që mund të shkaktojnë dëm fizik te njerëzit. Nëse kompanitë mbështeten shumë në parashikimet e AI se kur do të bëhet mirëmbajtja pa kontrolle të tjera, kjo mund të çojë në keqfunksionime të makinerive që dëmtojnë punëtorët. Modelet e përdorura në kujdesin shëndetësor mund të shkaktojnë diagnoza të gabuara.

AI mund të shkaktojë probleme me sigurinë dixhitale (duke shkaktuar shpifje), sigurinë financiare (kjo mund të jetë keqpërdorim i AI në rekomandime financiare, kontrolle krediti ose e kundërta, të tilla si skema komplekse që vjedhin ose shfrytëzojnë informacionin financiar), ose barazinë (refuzime ose pranime të padrejta në një mori programesh).

Elon Musk ka deklaruar se rreziku që AI të shkaktojë një dëm shumë të madh në 5 vite, maksimumi 10, është shumë i madh. Po nëse AI vendos të lëshojë armë bërthamore – ose, të themi, armë biologjike – pa ndërhyrjen njerëzore? Ose, nëse dikush manipulon të dhënat për një masakër? Të dyja këto mundësi ekzistojnë. Dhe të dyja do të ishin katastrofike.

Dhe së fundi, çështja e përgjegjësisë ligjore, e cila ka të bëjë pothuajse me të gjitha rreziqet e tjera të diskutuara më sipër. Kur diçka shkon keq, kush është përgjegjës? Vetë AI? Programuesi që e ka zhvilluar atë? Kompania që e ka zbatuar? Ose, nëse ka pasur një person të përfshirë, a është faji i operatorit?

Por, çdo medalje ka dy anë. Sam Altman, CEO i OpenAI, një laborator kërkimor i inteligjencës artificiale me qëllimin e deklaruar për të promovuar dhe zhvilluar një AI të padëmshme deklaroi për ABC News një muaj më parë:

“Duhet të jemi të kujdesshëm. Unë mendoj se njerëzit duhet të jenë të lumtur që ne jemi pak të frikësuar nga kjo. Unë jam veçanërisht i shqetësuar se këto modele mund të përdoren për dezinformim në shkallë të gjerë. Tani që ata po përmirësohen në shkrimin e kodit kompjuterik, [ata] mund të përdoren për sulme kibernetike. Por pavarësisht nga rreziqet, ajo mund të jetë gjithashtu teknologjia më e madhe që njerëzimi ka zhvilluar.”

Thënë kjo, inteligjenca artificiale mund të na ndihmojë të kemi kujdes më të mirë shëndetësor, të trajtojmë kancerin dhe të ndihmojë njerëzimin të zgjidhë një sërë problemesh. Për ta arritur këtë pa pasoja negative, nevojiten një sërë masash sigurie.

Një nga mënyrat për të luftuar dezinformimin, sugjeron Harari, është të përforcohet nevoja për institucione të besueshme. Ai sugjeroi gjithashtu rregullime ose ligje të mëtejshme për privatësinë e të dhënave.

Në fund të muajit të kaluar, më shumë se 1800 nënshkrues – përfshirë Musk, shkencëtarin Gary Marcus dhe bashkëthemeluesin e Apple Steve Wozniak – kërkuan një pauzë gjashtëmujore në zhvillimin e sistemeve “më të fuqishme” se GPT-4. AGI paraqet rreziqe të thella për njerëzimin, pretendonte letra, duke i bërë jehonë paralajmërimeve të së kaluarës nga të ndjerit Stephen Haëking. Për fat të keq, letra u bë një polemikë më vete. Një numër nënshkrimesh rezultuan të rreme, ndërsa disa studiues, puna e të cilëve u citua, thanë se nuk ishin dakord me letrën. Përçarjet ekspozuan një gamë të gjerë pikëpamjesh se si të mendohet për rregullimin e AI. Kjo pasqyron një përçarje në komunitetin e AI midis atyre që kanë frikë se rreziku potencialisht apokaliptik nuk po llogaritet, dhe atyre që besojnë se debati është paranojak dhe shpërqendrues.

Ndërsa mendoj për botën në të cilën fëmijët e mi mund të rriteshin, gradualisht kaloj nga pikëpyetjet në zemërim. Duket thellësisht e gabuar që vendimet pasuese që mund të preknin çdo jetë në Tokë mund të merren nga një grup i vogël kompanish private pa mbikëqyrje demokratike.

Cili është qëllimi i inteligjencës artificiale? Kjo është një pyetje që ka pushtuar teknologët, futuristët, shkencëtarët, historianët e njerëzit e thjesht për dekada. Ndërsa AI vazhdon të depërtojë në çdo aspekt të jetës sonë të përditshme, është e rëndësishme të kuptojmë se çfarë shpresojmë të arrijmë me këtë teknologji.