Nga Kristi Pinderi

Temperaturat e ulta të këtyre ditëve në Kolumbian Britanike në Kanada ku jetoj prej 5 vjetësh dhe fiksimi i partnerit tim për të mos humbur asnjë edicion të Festivalit të RTSH – edhe këtu 9 mijë kilometra larg Shqipërisë ku jemi, – më detyroi t’i ndjek këto dy netë të para, me kushtin që duhet të bëja dy kompromise me veten.

Kompromisi i parë ishte t’i kaloja këto orë pa ndonjë pritshmëri të lartë. Ndërsa kompromisi i dytë ishte që të përpiqesha të argëtohesha, duke i lënë jashtë paragjykimet. Asnjëri ama nuk ma shpëtoi dot kohën e çuar dëm me këtë produkt të pavlerë.

Po i shkruaj tani disa mendime për festivalin jo si ekspert i televizionit apo i pop-kulturës, por si një konsumator i zakonshëm. Konsumatori i zakonshëm i cdo produkti të masmedias është në vetvete një ekspert, i aftë jo vetëm ta dallojë diçka cilësore, por edhe të refuzojë ta pranojë një produkt mediatik pa e negociuar më parë atë.

Stuart Hall, një sociolog që ka ndikuar thelbesisht në mënyrën si ne e kuptojmë sot komunikimin masiv argumenton se publiku nuk është një konsumator pasiv, por një aktor aktiv në proçesin si një mesazh masmediatik e kulturor dekodohet, aprovohet apo edhe kundërshtohet. Ne si publik pra, nuk e pranojmë dot ashtu shabllon produktin televiziv që na hidhet për konsum, pa e negocuar më parë, shpesh pa e refuzojmë, pranuar, apo pa e modifikuar atë sipas botëkuptimeve tona.

Kështu, nata e parë e këtij festivali më la mua – pjesë e publikut të zakonshëm – në një gjëndje konflikti. A ishte cilësia e festivalit që nuk shkonte, apo unë kam ndryshuar shije dhe ndoshta nuk ia vlen as të humbas kohën për ta parë? Ka shumë gjasa të jenë të dyja, por më intereson të flas pak më gjatë për të parën, pra për cilësinë.
Nata e parë ishte një produkt sipërfaqësor, diçka që ndodh por nuk të le asgjë, sepse i ka marrë të gjitha pa mbaruar mirë. Treguesi më tipik i sipërfaqësisë në një event ku gjuha – në këtë rast e shqiptuar nga prezantuesit apo tekstet e këngëve – ka rëndësi, është numri i madh dhe i pajustifikuar i përdorimit të fjalëve me kuptim të zhvlerësuar që nuk thonë asgjë si, “emocion”, “ndihem jashtëzakonisht i lumtur” “në këtë natë madhështore” “për këtë orkestër dinjitoze që funksionon si një mekanizëm i jashtëzakonshëm”, “në këtë hapje kaq të madhe që Kelvi e bëri si e bëri”.

Fakti që një festival shndërrohet në një produkt banal për shkak se është një amalgamë kontributesh sipërfaqësore, sipërfaqësore me tekstet, më këngët, me skenarin, me prezantuesit etj, është simbolikisht treguesi me flagrant si Shqipëria është katandisur në një vend mediokër, thellësisht të zymtë e të korruptuar, estetikisht, kulturalisht, e pastaj edhe politikisht e në cdo sferë tjetër, që i mungon jo vetëm mundësia për ta rigjetur veten por mbi të gjitha shpresa se gjerat mund të bëhen edhe njëherë domethënëse!

Mirëpo tjetër gjë është një produkt sipërfaqësor, e tjetër gjë është një produkt injorant. Për shembull, shikoni regjinë dhe kameran e natës së dytë për të kuptuar se si një ngjarje tradicionale e televizionit dhe muzikës shqiptare është veshur e tëra nga një petk vulgar prej të cilit nuk shpëton asnjë hapësirë e saj.

Kamera për shembull, mënyra e tranzicionit nga një plan në planin tjetër synon të modifikojë mangësitë, boshllëqet, por synon edhe të zmadhojë ose të krijojë efekte vizive që transmetojnë një emocion, apo modifikojnë përjetimin tonë psikologjik, ose që përcjellin një mesazh të nënkuptuar. Të njëjtën ditë që pashë natën e dytë të festivalit pashë dhe filmin “The Grand Budapest Hotel” të Ëes Anderson. Krahasimi në këtë rast duket si akrobaci logjike, por e përcjell idenë se kamera nuk është thjesht përcjellëse teknike e imazhit, por një mjet artistik për ta përmirësuar imazhin. Te “The Grand Budapest Hotel” për shembull, një realitet i pasigurtë për shkak të ngjarjeve plot tension zbutet tek shikuesi përmes kompozimeve simetrike që përcjellin një siguri psikologjike që e kompenson pasigurinë e ngjarjeve.

Te festivali ynë kamera jo vetëm që nuk zmadhon efektin viziv, jo vetëm që nuk i modifikon boshllëqet, jo vetëm që nuk e amplifikon emocionin e përgjithshëm por ato janë një rrëmujë e organizuar, që të shtyn pothuajse në një gjendje paniku: diku një kamera rrëshket dhe del nga fokusi, e diku nis të afrohet për të ndryshuar krejt papritur kënd pa ndonjë logjikë, duke na marrë mendtë e duke na ekspozuar në një aventurë të mirëfilltë vizuale.

Mënyra e pamend për të ndërthurrur traditën me një kontekst kontemporan ishte si qershia në një tortë të sheqerosur. Arsyeja ishte dembelizmi intelektual i atyre që prodhuan festivalin për ta vendosur çdo histori këngëtari të vjetër apo konkurrenti të ri, në një kontekst ku të ketë vend edhe për publikun që duhet ta kapërdijë atë zbavitje.

Për shembull, burrave dhe grave në moshë që shikojnë Festivalin si t’ua shpjegojmë çfarë është “Led”-i drejt të cilit djali i këndshëm prezantues me flokë të lëpira na fton të shikojmë? Po sëkëlldinë e madhe të Liljana Kondakciut që nuk e kuptonte ku i kish këmbët e ku e kishte fundin e atij fustani pa ngjyrë e pa formë si mund ta injorojmë pa e komentuar si gabim të vogël të një dështimi të madh? Edhe Bashkim Alibalin nuk e kursyen nga kjo çakërdisje pa kuptim! Si mund ta fyesh aq shumë kujtimin e një shkodrani në moshë që i ka shoqëruar për dekada shqiptarët me muzikë e me karakter artistik duke e përshkruar me fjalë që do i shkonin ndoshta vetëm Luana Vjollces?!

Guxim të madh kërkon të ndërthurrësh historinë (sado patetike të ketë qënë për disa) me lajle lulet e rastësishme të kohëve moderne. Nuk i bëjmë drejtesi së kaluarës kur e rikthejmë si karikaturë. As së tashmes kur ia drejtojmë projektorët pa filtra që e bëjnë të duket edhe më banale se ç’është në të vërtetë.