Kur një mjeke nuk dëgjon vetëm simptomat, por edhe atë që pacienti nuk tha dot.

Nga Dr. Anisa Liço

Ka dhimbje që nuk kërkojnë ndihmë, sepse janë mësuar të mos dëgjohen. Ka sy që nuk qajnë më, sepse janë stërvitur të mos shohin. Dhe ka një dhunë që nuk do as urgjencë, as ambulancë — por që e ndryshon pulsin, shprehjen e fytyrës dhe mënyrën si njeriu flet me veten.

Në praktikën tonë mjekësore, shpesh ndeshim pacientë që vijnë me simptoma të pashpjegueshme: pagjumësi, lodhje kronike, tension që s’i bindet trajtimit, rënie flokësh pa shkak hormonal. Të gjitha analizat mund të jenë “në rregull”, por në zërin e ulët të pacientes, në ngërçin e shpatullave ose në frazat që ndërpriten në gjysmë, fshihet një realitet emocional që nuk e kap asnjë skaner.

Dhuna në familje – ajo psikologjike, emocionale, e ftohtë dhe e vazhdueshme – nuk është vetëm plagë sociale. Është një gjendje shëndetësore. Ajo prek sistemin imunitar, ciklin hormonal, ritmin e frymëmarrjes, e deri te funksionimi i kujtesës. Trupi e përthith tensionin që nuk mund të thuhet. Dhe shpesh, për ta kuptuar këtë gjuhë të heshtur, duhet një sy që lexon përtej shifrave.
Shifra që nuk publikohen në kartelë mjekësore.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, rreth 1 në 3 gra në mbarë botën (32%) raportojnë se kanë përjetuar forma të dhunës në marrëdhënie intime gjatë jetës së tyre.
Por vetëm më pak se 40% prej tyre kërkojnë ndihmë formale – e shpesh jo në polici, por në një vizitë tek mjeku i familjes apo gjinekologu.

Në Shqipëri, sipas INSTAT dhe UN Women, 60% e grave që përjetojnë dhunë në familje nuk flasin kurrë për të, dhe e fshehin pas justifikimeve shëndetësore ose psikologjike.

Një studim i The Lancet Psychiatry tregon se gratë që përjetojnë dhunë emocionale afatgjatë kanë 2 herë më shumë gjasa të zhvillojnë çrregullime të ankthit, 1.8 herë më shumë rrezik për depresion, dhe një prevalencë të shtuar të çrregullimeve psikosomatike – ku trupi flet në vend të gojës.

Në këtë udhë të ndërlikuar, janë shpesh gratë mjeke ato që kapin të parat nuancat e kësaj dhimbjeje të padukshme. Përveç formimit profesional, ato sjellin në dhomën e konsultës një ndjeshmëri të lindur që lexon heshtjen si simptomë. Jo nga ndonjë manual, por nga përvoja njerëzore dhe kulturore që vetëm një grua mund ta njohë.
Ato dallojnë kur një fjali bie shkurt, kur një buzëqeshje është e lodhur, kur një “mirë jam” mbart nëntone të sforcuara. Gratë mjeke janë shpesh ndër të vetmet që pyesin dy herë dhe dëgjojnë tre herë. Sepse e dinë që jo çdo simptomë është për t’u kuruar – disa janë për t’u kuptuar.
Dhuna që nuk dëgjohet nga të tjerët, shpesh përthithet nga trupi. Gratë që jetojnë në mjedise emocionale të pasigurta shfaqin më shpesh çrregullime gastrointestinale, dhimbje koke të përsëritura, çrregullime të ciklit menstrual, infertilitet të pashpjegueshëm apo rënie imuniteti.

Fëmijët që rriten në mjedise të tensionuara janë më të predispozuar për probleme të zhvillimit neurologjik, çrregullime të gjumit, moskontroll të emocioneve dhe, më vonë, përqindje të larta të depresionit dhe izolimit shoqëror.
Emancipimi fillon nga dëgjimi.
Të kujdesesh për një nënë të heshtur, për një vajzë që s’flet, apo për një pacient që nuk ka fjalë për dhimbjen – është pjesë thelbësore e mjekësisë moderne. Sepse shëndeti nuk është thjesht mungesa e sëmundjes, por edhe e frikës, edhe e fajit, edhe e vetmisë që ndodh në një dhomë plot me njerëz.
Shoqëria nuk do të emancipohet nga sasia e analizave, por nga cilësia e pyetjeve. Nga guximi për të trajtuar mirëqenien emocionale jo si luks, por si themel. Dhe nga mjekët që kanë mprehtësinë ta shohin pacientin si tërësi, e jo si listë simptomash.

Pyetja që duhet të na ndjekë të gjithëve:
Kur dëgjojmë dikë që thotë “jam mirë”, a kemi mësuar të dëgjojmë çfarë fshihet pas kësaj fjalie?

Shikimi i shmangur gjatë pyetjeve për jetën personale;

Përgjigje të shkurtra, që nuk lidhen emocionalisht me temën;

Simptoma fizike të përsëritura pa shpjegim të qartë;

Tension trupor në prani të fëmijës apo partnerit;

Rënie e vetëvlerësimit, ndjesi faji të padukshme;

Përdorim i shpeshtë i fjalëve “më mirë të mos flas”, “s’dua të shqetësoj”, “e kam fajin vetë”;

Dhuna nuk fillon me britma, as me plagë – por me një zhdukje të ngadaltë të vetes.

Dhe mjekësia e së ardhmes nuk duhet të jetë vetëm shkencë për trupin, por dritare për shpirtin.
Sepse ndonjëherë, një mjeke që të dëgjon ndryshe… është forma më e lartë e trajtimit.

Dhuna nuk është forcë. Është simptomë e një brishtësie që nuk di si të emërtohet.
Mjekësia e quan “çrregullim”. Shoqëria do të mësojë ta quajë përgjegjësi.
Nëse dikush dridhet kur flet me ty, nuk je autoritet – je plagë.
Dhe plagët nuk nderohen, kurohen… ose largohen.

Forca e vërtetë nuk lë shenja në trup, por dritë në shpirt.

www.story.al