Nga Rosemary Kelanic – New York Times

Shtetet e Bashkuara janë shumë afër për t’u tërhequr në një tjetër përfshirje ushtarake në Lindjen e Mesme, këtë herë nga Izraeli, i cili duket gjithnjë e më pak si një mik i vërtetë.

Sulmi i papritur i Izraelit ndaj Iranit të premten pothuajse me siguri ka shkatërruar çdo shans për të arritur marrëveshjen bërthamore që Shtetet e Bashkuara po ndiqnin prej muajsh. Kryeministri Benjamin Netanyahu i Izraelit gjithashtu ka vënë rrezik në mënyrë të pamatur 40,000 trupa amerikane të vendosura në rajon, duke i vënë ata në rrezik të menjëhershëm nga hakmarrja iraniane, gjë që mund ta tërheqë Amerikën në një luftë me Iranin.

Sido që Irani e interpreton rolin amerikan në sulme, duket se Izraeli ka vepruar pa i dhënë Shteteve të Bashkuara paralajmërim të mjaftueshëm për të marrë masa mbrojtëse të duhura. Edhe pse Presidenti Trump e pranoi të enjten se një sulm izraelit mund të ishte i afërt, Shtetet e Bashkuara filluan evakuimet vullnetare të familjeve ushtarake dhe personelit jothelbësor të ambasadës vetëm të mërkurën pasdite, ndërkohë që Departamenti i Shtetit filloi të hartojë plane për evakuim masiv të shtetasve amerikanë vetëm disa orë para sulmit.

Trump, dhe të gjithë amerikanët, duhet të jenë të tërbuar. Tani Netanyahu dhe zëra luftënxitës në Shtetet e Bashkuara pothuajse me siguri do të ushtrojnë presion mbi Donald Trump që të ndihmojë Izraelin për të shkatërruar vendet iraniane të pasurimit bërthamor, diçka që do të jetë e vështirë për ushtrinë izraelite të realizojë vetë dhe që madje edhe ushtria amerikane mund të mos jetë në gjendje ta arrijë. Do të ishte gabimi më i madh i presidencës së Trump.

Një luftë me Iranin do të ishte një katastrofë, dështimi përfundimtar i dekadave të ndërhyrjes së tepërt rajonale nga Shtetet e Bashkuara dhe pikërisht lloji i politikës kundër së cilës Trump ka protestuar prej kohësh. Shtetet e Bashkuara nuk do të fitonin asgjë nga një luftë me një vend të dobët në anën tjetër të botës që krijon probleme në rajonin e vet, por që nuk paraqet ndonjë kërcënim kritik për sigurinë amerikane. Dhe Shtetet e Bashkuara do të humbnin shumë: më tragjikisht, jetët e ushtarëve amerikanë, së bashku me çdo shans për të dalë nga e kaluara jonë e dhimbshme në rajon.

Amerikanët e të gjitha prirjeve politike kundërshtojnë një luftë me Iranin, me sa duket sepse ata kuptojnë dy mësimet e mëdha nga përvojat e SHBA në luftërat në Lindjen e Mesme gjatë 25 viteve të fundit. Jo vetëm që luftërat parandaluese nuk funksionojnë; ato gjithashtu sjellin pasoja të paparashikuara me ndikim të qëndrueshëm në sigurinë kombëtare të Amerikës.

Pushtimi i gabuar i Irakut në 2003 ishte gjithashtu një luftë për të parandaluar përhapjen bërthamore. Pasoi një katastrofë, jo vetëm sepse Sadam Huseini nuk kishte armë të shkatërrimit në masë. Pushtimi amerikan shkaktoi kaos dhe luftë civile në Irak dhe e zhvendosi ekuilibrin rajonal të fuqisë drejt Iranit duke i lejuar atij të krijonte milici të reja përfaqësuese në vend. Ai gjithashtu çoi në ngritjen përfundimtare të ISIS-it.

Nuk ka arsye të mendojmë se një luftë me Iranin do të shkojë më mirë, dhe mund të jetë shumë më keq. Nëse angazhohet, përfshirja e ushtrisë amerikane ndoshta do të fillojë me sulme ajrore në vend të një pushtimi tokësor, për shkak të madhësisë së Iranit dhe terrenit malor të pakalueshëm. Por siç tregoi fushata e kotë 7 miliardë dollarëshe kundër Houthive, sulmet ajrore janë jashtëzakonisht të shtrenjta, përfshijnë rreziqe të mëdha për humbje amerikane dhe gjithsesi ka gjasa të dështojnë. Shtetet e Bashkuara nuk arritën asnjëherë të siguronin epërsi ajrore mbi Houthit, një grup militant i çorganizuar me burimet e një vendi të varfër si Jemeni, mbi të cilin as nuk arritën të vendosnin kontroll.

Irani është shumë më i aftë për të mbrojtur veten sesa Houthit. Nëse sulmet ajrore dështojnë në shkatërrimin e aftësive bërthamore të Iranit, presioni mbi forcat amerikane për të shoqëruar bombardimet ajrore me një komponent tokësor do të rritet ndjeshëm, ndoshta diçka e ngjashme me “modelin afgan” që SHBA përdori për të rrëzuar talebanët. Ne e dimë si përfundoi ajo. Pavarësisht qëllimit për ta mbajtur atë luftë të vogël dhe të shkurtër, një përfshirje që filloi me vetëm 1,300 trupa amerikane në nëntor 2001 u zgjerua në një pushtim katastrofik 20-vjeçar që arriti deri në 100,000 trupa amerikane në kulmin e tij në vitin 2011 dhe përfundimisht shkaktoi vdekjen e 2,324 ushtarakëve amerikanë.

Edhe në një skenar më të mirë, ku Shtetet e Bashkuara ndihmojnë në shkatërrimin e shumicës së vendeve bërthamore iraniane, kjo do të vononte vetëm përparimin e Iranit drejt zhvillimit të një bombe. Lufta nuk mund ta ndalojë për një kohë të gjatë armatimin, prandaj diplomacia ose mosangazhimi i qëllimshëm kanë qenë gjithmonë zgjidhje më të mira për trajtimin e Iranit. Programi i tij i pasurimit është mbi 20 vjeç, i shpërndarë në disa objekte brenda Republikës Islamike dhe punëson mijëra shkencëtarë, 3,000 vetëm në objektin e Isfahanit. Ka gjasa që mjaft shkencëtarë iranianë të dinë si të pasurojnë uranium për armë, sa që Izraeli nuk do të jetë në gjendje t’i vrasë të gjithë, pavarësisht se sulmet ajrore i kanë në shënjestër ata.

Duke supozuar që vazhdon një farë vazhdimësie teknike, Irani ndoshta do të jetë në gjendje të rindërtojë shpejt objektet e tij bërthamore. Dhe një regjim iranian sfidues padyshim do të jetë i vendosur të armatoset për të penguar sulme të ardhshme nga Izraeli dhe SHBA.

Kjo gjasë, e kombinuar me këmbënguljen e Izraelit se Irani nuk duhet kurrë të ketë një bombë, sugjeron se teoria e fitores e Netanyahut mund të mbështetet në një logjikë të nënkuptuar të ndryshimit të regjimit. Për ta mbështetur këtë pikë, duket se Izraeli po angazhohet në sulme që synojnë të çaktivizojnë udhëheqjen e regjimit në Teheran.

Udhëheqësi izraelit ka përqafuar prej kohësh dëshirën për ndryshim regjimi në Iran, dhe ka nënkuptuar në shtator se kjo mund të ndodhë “më shpejt nga sa mendojnë njerëzit”. Siç tha një burim diplomatik francez për Le Monde vjeshtën e kaluar, “Ideja po qarkullon në disa qarqe se ndoshta izraelitët po na çojnë drejt një momenti historik, se ky është fillimi i fundit për regjimin iranian.” Rënia e Bashar al-Assad në Siri në dhjetor intensifikoi spekulimet për një përmbysje të ngjashme në Iran. Disa zëra luftënxitës amerikanë dhe pjesëtarë të diasporës iraniane tani pretendojnë se ndryshimi i regjimit po bëhet i pashmangshëm; siç tha këshilltari i mëparshëm i sigurisë kombëtare i Trump, John Bolton: “Tani është koha për të menduar për fushatën për ndryshim regjimi në Iran.”

Ky është mendim magjik. Historia ka treguar përsëri e përsëri se bombardimi i një vendi e kthen popullin e tij kundër sulmuesit, jo kundër regjimit të tyre, pavarësisht jopopullaritetit të thellë të tij. Pamjet tashmë tregojnë iranianë që protestojnë në rrugë, jo për të kundërshtuar qeverinë e tyre, por për të kërkuar hakmarrje ndaj Izraelit. Dhe edhe nëse regjimi do të rrëzohej, çfarë atëherë? Për të gjitha të metat e qeverisë iraniane, një qeveri e keqe është më e mirë se kaosi i mungesës së qeverisë. A duam vërtet të kthejmë Iranin në një shtet të dështuar, si Iraku ose Libia pas sulmeve të Shteteve të Bashkuara në ato vende?

Trump shpesh mburret me rekordin e tij gjatë mandatit të parë se nuk ka filluar asnjë luftë të re. Ky është një rekord që ia vlen të kthehet në një trashëgimi. Ai duhet t’i rezistojë presionit nga Netanyahu dhe zërave luftënxitës në SHBA për të shmangur vetëdëmtimin tragjik dhe të pariparueshëm.

*Dr. Kelanic është drejtore e programit të Lindjes së Mesme në Prioritetet e Mbrojtjes.

voxnews.al