Me avancimin e eksplorimeve hapësinore dhe planet për misione shumë më të largëta si ato në Mars apo në Hënë, NASA po përballet me një sfidë të re e serioze: menaxhimin e rastit më të keq — vdekjen e një astronauti gjatë qëndrimit në hapësirë. Ndryshe nga stacionet orbitale pranë Tokës, ku kthimi është i mundur në pak orë apo ditë, në këto misione të largëta kthimi i menjëhershëm nuk është i realizueshëm. Kjo detyron agjencinë hapësinore të planifikojë me shumë kujdes mënyrat për trajtimin e trupave të astronautëve jashtë Tokës, duke garantuar respektimin maksimal të dinjitetit njerëzor.

Astronautët që nisen në këto misione zakonisht janë në moshë mesatare rreth 50 vjeç, duke pasur parasysh rreziqet shëndetësore që rriten me kalimin e kohës, si sëmundjet kardiovaskulare apo problemet tjera shëndetësore. Këto sfida bëhen edhe më të mëdha kur misionet janë të gjata dhe të komplikuara, duke përfshirë edhe faktorë psikologjikë dhe teknikë që duhet adresuar paraprakisht.

Sistemet aktuale në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS) parashikojnë që në rast vdekjeje, trupi i astronautit të vendoset në një enë të posaçme, që në thelb është një qese trupash ushtarake e modifikuar për mjedisin hapësinor. Kjo enë ka sisteme të avancuara për ftohje, për filtrim të aromave dhe absorbim të lagështisë, për të mbajtur trupin në kushte optimale për ruajtje deri në kthimin në Tokë. Kjo është shumë e rëndësishme për të parandaluar përhapjen e infeksioneve apo ndotjeve brenda hapësirës së mbyllur të stacionit hapësinor.

Gjithashtu, trupi ruhet në një modul jo të presionuar të stacionit, që do të thotë se nuk ka atmosferë apo presion të ajrit, duke ndihmuar kështu në ruajtjen e tij për periudha më të gjata kohore dhe duke minimizuar rreziqet për ekuipazhin. Kthimi i trupit në Tokë planifikohet në momentin më të përshtatshëm, ku më pas do të trajtohet në përputhje me protokollet mjekësore dhe ligjore.

Një fakt interesant vjen nga eksperti amerikan në patologji dhe neuropatologji, Peter Cummings, i cili tregon se deri tani asnjë astronaut nuk ka vdekur për shkak të shkaqeve natyrore gjatë qëndrimit në hapësirë. Të gjitha rastet e vdekjeve janë lidhur me incidente të papritura, duke theksuar sfidat që njeriu përballet në mjedisin ekstrem dhe të paqëndrueshëm të hapësirës.

Përgatitja dhe planifikimi i menaxhimit të rasteve të vdekjeve në hapësirë janë pjesë thelbësore e fazës së re të eksplorimit njerëzor që po zgjerohet drejt vendeve më të largëta në sistemin diellor. NASA dhe partnerët e saj punojnë intensivisht për të krijuar protokolle që jo vetëm adresojnë aspektet teknike dhe shëndetësore, por edhe për të garantuar që çdo astronaut të trajtohet me dinjitetin më të lartë të mundshëm, pavarësisht nga vendndodhja apo rrethanat.

Kjo përgatitje nënvizon seriozitetin e agjencisë hapësinore në ballafaqimin me realitetin e rreziqeve të misioneve në hapësirë dhe vëmendjen maksimale që i kushtohet sigurisë dhe mirëqenies së astronautëve, si dhe respektit ndaj jetës së tyre, edhe në momentet më të vështira.

tpz.al