Dy gra dhe dy burra, astronautë joprofesionistë, do të jetojnë për një vit sikur të ishin në Mars. Eksperimenti po zhvillohet në një bazë të printuar në 3D të quajtur “Mars Dune Alpha” e cila është ngritur në zonën e Qendrës Hapësinore Johnson, në Hjuston të SHBA. Qëllimi është të simulohen kushtet e jetës në planetin e kuq, në funksion të një misioni të ardhshëm.

Pjesëmarrësit në eksperiment janë studiues të përzgjedhur nga NASA. Këta janë ekspertja mjekësore, Kelly Haston; inxhinieri Ross Brockwell; eksperti i mjekësisë së urgjencës Nathan Jones dhe mikrobiologia Anca Selariu. Për një vit ata do të jetojnë brenda bazës prej 158 metrash katrorë. Gjatë qëndrimit të tyre në “Mars Dune Alpha”, ku janë simuluar kushtet e jetës në Mars, ata do të monitorohen vazhdimisht. Në këtë mënyrë ata do të japin informacion të dobishëm për planifikimin e misionit të parë real të astronautëve në Mars.

Gjatë një viti eksperimentimi, “astronautët” do të kenë mundësi të largohen nga shtëpia e tyre vetëm për të simuluar shëtitjet në hapësirë në 111 metra katrorë që simulojnë tokën marsiane. Studiuesit e NASA-s thanë se bënë gjithçka që mundën për ta bërë përvojën sa më realiste, në mënyrë që të mësonin ndikimin e një viti në izolim, me burime të kufizuara, në shëndetin e njeriut. Gjatë vitit, “astronautët” do të jetojnë në kushte ekstreme, do të kryejnë eksperimente, do të rritin ushqim, do të stërviten dhe do të testohen rregullisht.

Vëzhgimi i 4 njerëzve që do të kalojnë 1 vit të tërë në një bazë të printuar në 3D është hapi i parë i vogël i NASA-s drejt uljes së njerëzve në sipërfaqen e Marsit. Agjencia amerikane e hapësirës thotë se shpreson të dërgojë njerëz në planetin e kuq të paktën në vitin 2030. Misioni i parë mund të jetë një udhëtim 9-mujor. Pjesëmarrësit mund të qëndrojnë në planet për 2 vjet e gjysmë përpara se të fillonin udhëtimin e gjatë për në shtëpi. Përgatitjet janë duke u zhvilluar me programin Artemis, i cili aktualisht dërgon astronautë në Hënë që nga viti 1972. Si pjesë e misioneve Artemis, NASA po lëshon edhe Gateway, një stacion hapësinor që do të rrotullohet rreth Hënës dhe do të veprojë si një stacion bazë për misionet e nisura për në Mars.

Ky nuk është testi i parë i këtij lloji. Në vitin 2015, astronauti Scott Kelly dhe kozmonauti Mikhail Kornienko kaluan një vit në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës. Shkencëtarët krahasuan biometrinë e Kelly me atë të binjakut të tij identik të mbetur në Tokë, Senatorit Mark Kelly, për të mësuar efektet e një fluturimi kaq të gjatë në hapësirë në trupin e njeriut. Shkencëtarët e NASA-s po kryejnë gjithashtu një seri “misionesh të ngjashme” që synojnë të simulojnë pjesë të ndryshme të eksplorimit të hapësirës.

Baza 3D ku po qëndrojnë studiuesit përfshin 4 dhoma private dhe një banjë të përbashkët me dush dhe tualet. Ka stacione pune të dedikuara, një stacion mjekësor dhe një zonë sallë pritjeje, të kompletuara me lojëra në bord, një tastierë Play Station 3 dhe Super Nintendo. Duke përdorur serra të brendshme, anëtarët e ekuipazhit do të kultivojnë ushqime të gatshme për t’u ngrënë si domate dhe perime.

Në këtë mënyrë, NASA do të jetë në gjendje të vlerësojë cilësinë dhe efektivitetin e planit të saj për të rritur ushqime në Mars. Plehrat e tyre do të analizohen nga shkencëtarët e NASA-s që punojnë për të dizajnuar produkte që mund të ripërdoren në hapësirë. Do të ketë gjithashtu një vonesë komunikimi prej 22 minutash midis banorëve të bazës dhe botës së jashtme, ashtu siç do të përjetojnë astronautët kur komunikojnë me Tokën.

Ekuipazhi do të veshë pseudo-kostume hapësinore dhe do të kalojë përmes një blloku ajri të imituar për të hyrë në pjesën “e jashtme” të habitatit: një flluskë e fryrë e mbushur me rërë me një peizazh marsian. Këtu ata do të kryejnë misionet e simuluara në çift. Realiteti virtual do të përdoret për të bërë të duket se ata po kalojnë në të vërtetë sipërfaqen e planetit të kuq.

“Astronautët” do të monitorohen nga afër për shenja të stresit fizik dhe mendor. Anëtarët e ekuipazhit do të kenë një furnizim të kufizuar ushqimi. Ata do të duhet të dorëzojnë mostra të rregullta gjaku dhe t’u nënshtrohen analizave psikologjike. Krahasuar me simulimet e tjera të organizuara deri më tani nga NASA, ky parashikon një periudhë më të gjatë izolimi: deri në 378 ditë nga 45 që kanë qenë misionet e mëparshme. Rekordi për kohëzgjatjen e simulimit të një misioni marsian deri më tani mbahet nga Agjencia Evropiane e Hapësirës me 520 ditët e programit “Mars 500” të kryer nga 2007 dhe 2011-ën. ©LAPSI.al